Raport dotyczący chorób odzwierzęcych Unii Europejskiej „One health 2021”

Niniejsze sprawozdanie Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności i Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób przedstawia wyniki monitorowania i nadzoru chorób odzwierzęcych przeprowadzonych w 2021 r. w 27 państwach członkowskich, Zjednoczonym Królestwie (Irlandia Północna) i dziewięciu państwach niebędących państwami członkowskimi.

Liczby potwierdzonych przypadków chorób odzwierzęcych u ludzi przedstawione w tym raporcie podsumowano na rycinie. W 2021 roku kampylobakterioza została potwierdzona jako najczęściej zgłaszana choroba odzwierzęca (tak, jak od 2005 roku). Stanowiło to ponad 62% wszystkich zgłoszonych potwierdzonych przypadków u ludzi w 2021 r. Po kampylobakteriozie najczęściej zgłaszano salmonellozę, jersiniozę, zakażenia STEC i listeriozę. Ciężkość chorób przeanalizowano opisowo na podstawie hospitalizacji i wyników zgłoszonych przypadków. W oparciu o dane dotyczące ciężkości, listerioza i zakażenie wirusem Zachodniego Nilu były dwiema najpoważniejszymi chorobami z najwyższymi wskaźnikami śmiertelności i hospitalizacji. Prawie wszystkie potwierdzone przypadki z dostępnymi danymi dotyczącymi hospitalizacji dla tych dwóch chorób były hospitalizowane (odpowiednio 96,5% przypadków listeriozy i 84,3% przypadków zakażenia wirusem Zachodniego Nilu).

Zgłoszone liczby przypadków i wskaźniki powiadomień o potwierdzonych chorobach odzwierzęcych u ludzi w UE, 2021 r.

W celu oszacowania trendów zachorowań ludzi, zwłaszcza w związku z pandemią COVID-19, porównano dane z 2021 r. (liczba zachorowań i wskaźniki zachorowań) z danymi z 2020 r. oraz ze średnią roczną liczbą zachorowań i średnią zgłoszeń wskaźniki z lat przedpandemicznych (2017–2019). Ponadto zbierano również dane statystyczne w celu uzyskania wskazówek dotyczących skutków wystąpienia Wielkiej Brytanii z UE.

Dla wszystkich chorób odzwierzęcych (listerioza, jersinioza, zakażenia STEC, salmonelloza, bruceloza, gruźlica wywołana przez M. bovis, M. carpae, włośnica i wścieklizna) z wyjątkiem bąblowicy, gorączki Q, zakażenia wirusem zachodniego Nilu i włośnicy nastąpił wzrost liczby potwierdzonych przypadków w 2021 r. w stosunku do 2020 r. okres 2017–2019 wykazał spadek w 2021 r. dla wszystkich chorób odzwierzęcych z wyjątkiem tularemii.

Campylobacter

• Kampylobakterioza jest najczęściej zgłaszaną infekcją żołądkowo-jelitową przenoszoną przez żywność u ludzi w UE i występuje od 2007 r.
• W 2021 r. liczba potwierdzonych przypadków kampylobakteriozy u ludzi wyniosła 127 840, co odpowiada wskaźnikowi zgłoszeń w UE na poziomie 41,1 na 100 000 mieszkańców. Był to wzrost o 2,1% w porównaniu z 2020 r. (40,2 na 100 000 mieszkańców).
• W 2020 r. ECDC (Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób) odnotowało najniższą liczbę przypadków kampylobakteriozy u ludzi od czasu rozpoczęcia nadzoru w 2007 r. ze względu na wpływ pandemii COVID-19 i wystąpienie Zjednoczonego Królestwa z UE.
• W porównaniu ze wskaźnikiem przed pandemią COVID-19 (średnia roczna z lat 2017–2019) wskaźnik notyfikacji w UE w 2021 r. spadł odpowiednio o 36,1% i 28,1%, odpowiednio z danymi z Wielkiej Brytanii i bez nich. Ogólny trend kampylobakteriozy w latach 2017–2021 w UE nie wykazał statystycznie istotnego wzrostu ani spadku.
• W większości przypadków (99,1%), których pochodzenie było znane, zakażenie zostało nabyte w UE.

Salmonella

• Salmonelloza była drugą najczęściej zgłaszaną infekcją przewodu pokarmowego przenoszoną przez żywność u ludzi po kampylobakteriozie i była główną przyczyną epidemii przenoszonych przez żywność w państwach członkowskich UE i krajach niebędących państwami członkowskimi.
• W 2021 r. liczba potwierdzonych przypadków salmonellozy u ludzi wyniosła 60 050, co odpowiada wskaźnikowi zgłoszeń UE wynoszącemu 15,7 na 100 000 mieszkańców. Był to wzrost o 14,3% w stosunku do wskaźnika z 2020 roku.
• W 2020 r. ECDC odnotowało najniższą liczbę przypadków Salmonelli u ludzi od 2007 r., kiedy rozpoczęto nadzór nad salmonellozą. Na liczbę zachorowań wpływ miała pandemia COVID-19 oraz wystąpienie Wielkiej Brytanii z UE.
• W porównaniu ze wskaźnikiem przed pandemią COVID-19 (średnia roczna z lat 2017–2019) wskaźnik notyfikacji w UE w 2021 r. spadł odpowiednio o 19,6% i 23,1%, odpowiednio z danymi z Wielkiej Brytanii i bez nich.
• Niezależnie od tego ogólny trend salmonellozy w latach 2017–2021 nie wykazał żadnego statystycznie istotnego wzrostu ani spadku.
• Odsetek przypadków hospitalizowanych wyniósł 38,1% i był wyższy niż w 2020 r., przy śmiertelności przypadków w UE na poziomie 0,18%, czyli podobnie jak w 2020 r.

Listeria monocytogenes

• W 2021 r. 27 państw członkowskich zgłosiło do ECDC 2183 potwierdzone przypadki inwazyjnego zakażenia Listeria monocytogenes u ludzi. Przypadki te spowodowały 923 hospitalizacje i 196 zgonów w UE. Listerioza była piątą najczęściej zgłaszaną chorobą odzwierzęcą u ludzi w UE i jest jedną z najpoważniejszych chorób przenoszonych drogą pokarmową pod nadzorem UE.
• Wskaźnik notyfikacji w UE wyniósł 0,49 na 100 000 mieszkańców i był o 14,0% wyższy w porównaniu ze wskaźnikiem w 2020 r. (0,43 na 100 000 mieszkańców). Na raportowanie w 2020 r. – które wykazało najniższą liczbę przypadków u ludzi/najniższy wskaźnik od rozpoczęcia nadzoru listeriozy w 2007 r. – wpłynęła na to pandemia COVID-19 i wystąpienie Wielkiej Brytanii z UE.
• W porównaniu ze wskaźnikiem przed pandemią COVID-19 (średnia roczna z lat 2017–2019) wskaźnik zgłoszeń UE w 2021 r. wzrósł o 4,3% i spadł o 2,0% odpowiednio z danymi ze Zjednoczonego Królestwa i bez nich.
• Ogólna tendencja w zakresie listeriozy w UE w latach 2017–2021 nie wykazała żadnego statystycznie istotnego wzrostu ani spadku.
• Ogólny wskaźnik śmiertelności przypadków w UE był wysoki (13,7%), podobnie jak w 2020 r. i nieco niższy niż w 2019 r. (odpowiednio 13,0% i 17,6%).
• Zakażenia L. monocytogenes najczęściej zgłaszano w grupie wiekowej „powyżej 64 lat”, a szczególnie w grupie wiekowej „powyżej 84 lat”.

Escherichia coli wytwarzająca toksynę Shiga (STEC)

• W 2021 roku liczba potwierdzonych przypadków zakażenia STEC u ludzi wyniosła 6084. To sprawiło, że infekcja STEC stała się czwartą najczęściej zgłaszaną infekcją żołądkowo-jelitową przenoszoną przez żywność u ludzi w UE.
• Wskaźnik notyfikacji w UE w 2021 r. wyniósł 2,1 na 100 000 mieszkańców, co stanowi wzrost o 36,9% w porównaniu ze wskaźnikiem w 2020 r. (1,5 na 100 000 mieszkańców).
• W porównaniu ze wskaźnikiem przed pandemią COVID-19 (średnia roczna z lat 2017–2019) wskaźnik notyfikacji UE w 2021 r. wzrósł odpowiednio o 9,9% i 14,2% z danymi z Wielkiej Brytanii i bez nich.
• W 2020 r. liczba przypadków STEC zgłoszonych do ECDC wykazywała najniższy wskaźnik od 2007 r., kiedy rozpoczęto nadzór nad chorobą. Na raportowanie najprawdopodobniej wpływ miała pandemia COVID-19 i wystąpienie Wielkiej Brytanii z UE.
• Ogólny trend zakażeń STEC nie wykazał statystycznie istotnego wzrostu ani spadku w latach 2017–2021.
• Ogólnie rzecz biorąc, STEC był najczęściej wykrywany w „świeżym mięsie pochodzącym od różnych gatunków zwierząt” (7% STEC-dodatnich), a następnie w produktach piekarniczych (6,3%) i „gotowych do spożycia” (RTE) „mleku i mlecznych produktach spożywczych” (2%), natomiast najmniej zanieczyszczoną kategorią były „owoce i warzywa” (0,5%).

Podsumowanie

W 2021 r. w większości państw członkowskich i państw trzecich odnotowano wzrost liczby zgłoszeń FBO w porównaniu z 2020 r. W całej UE i Zjednoczonym Królestwie (Irlandia Północna) zgłoszono łącznie 4 005 epidemii przenoszonych przez żywność, co stanowi wzrost o około jedną trzecią (29,8%) w porównaniu z 2020 r. Liczba ta była jednak nadal znacznie niższa od średniej liczby epidemii zgłoszonych do EFSA w latach przed pandemią (5601 rocznie zgłoszonych średnio w latach 2017–2019). Podobny schemat można było zaobserwować w przypadku innych wskaźników dotyczących wpływu epidemii przenoszonych przez żywność na zdrowie publiczne (głównie przypadków i hospitalizacji).

Aby właściwie zinterpretować te dane, ponieważ ich nadzór nie jest w pełni zharmonizowany w poszczególnych państwach członkowskich, należy pamiętać, że statystyki na poziomie UE odzwierciedlają głównie schemat występowania epidemii w tych państwach członkowskich, które w największym stopniu przyczyniły się do gromadzenia danych w 2021 r. Opisane powyżej ustalenia sugerują, że konsekwencje pandemii COVID-19 były nadal widoczne w 2021 r., zarówno w przypadku występowania epidemii w UE, jak i działań w zakresie wykrywania, prowadzenia dochodzeń i zgłaszania. Potwierdza to również fakt, że spadek raportowania epidemii przenoszonych przez żywność obserwowany w kilku krajach w 2020 r. po nadejściu pandemii COVID-19 nie został odwrócony w 2021 r.

W 2021 r. po raz pierwszy od rozpoczęcia gromadzenia danych EFSA zgłoszono dwa przypadki epidemii o mocnych dowodach spowodowane przez Cronobacter sakazakii i Vibrio cholerae. Oba ogniska wystąpiły w „Służbie zdrowia i obiektach mieszkalnych”. Jeden noworodek zakażony C. sakazakii zmarł po spożyciu zanieczyszczonej mieszanki probiotycznej. Wydarzenia te zwracają uwagę na dużą podatność wrażliwych grup ludności na epidemie przenoszone przez żywność.

Pełny raport dostępny na stronie EFSA.

Raport zawiera również dane dotyczące Mycobacterium bovis/caprae, Brucella, Trichinella, Echinococcus, Toxoplasma gondii, wścieklizny, gorączki Q, zakażeń wirusem Zachodniego Nilu i tularemii.

Sprawozdanie obejmuje również wszystkie zgłoszone przypadki chorób odzwierzęcych, które niekoniecznie są powiązane z ogniskami. Kampylobakterioza pozostaje najczęściej zgłaszaną chorobą odzwierzęcą, a liczba zgłoszonych przypadków wzrosła do 127 840 w porównaniu do 120 946 w 2020 r. Najczęstszym źródłem było mięso kurcząt i indyków. Salmonelloza była drugą najczęściej zgłaszaną chorobą odzwierzęcą, dotykającą 60 050 osób w porównaniu z 52 702 w 2020 r. Kolejnymi często zgłaszanymi chorobami były jersinioza (6789 przypadków), infekcje wywołane przez E. coli wytwarzające toksynę Shigatoxin (6084 przypadków) i listerioza (2183 przypadków).

Dostępne również: interaktywna mapa fabularna epidemii przenoszonych przez żywność