Wyniki konsultacji społecznych w sprawie projektu oceny ryzyka związanego z aflatoksynami w żywności i opinia EFSA

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) przeprowadził konsultacje publiczne w celu uzyskania opinii zainteresowanych stron na temat projektu oceny ryzyka związanego z aflatoksynami w żywności. Projekt opinii naukowej został przygotowany przez panel EFSA ds. zanieczyszczeń w łańcuchu żywnościowym (panel CONTAM), przy wsparciu grupy roboczej ds. aflatoksyn w żywności. W dniu 25 września 2019 r. projekt opinii został zatwierdzony przez panel CONTAM w celu przeprowadzenia konsultacji społecznych, które w formie pisemnej trwały od 4 października do 15 listopada 2019 r. Wyniki konsultacji społecznych w sprawie projektu oceny zagrożeń aflatoksynami w żywności dostępne są w raporcie. EFSA otrzymała uwagi od 14 różnych zainteresowanych stron. Opinia została przyjęta na posiedzeniu plenarnym CONTAM w dniu 30 stycznia 2020 r. i opublikowana w Dzienniku Urzędowym EFSA.

Ocena ryzyka związanego z aflatoksynami w żywności

Ocena ryzyka ograniczyła się do aflatoksyny B1 (AFB1), AFB2, AFG1, AFG2 i AFM1. Wykorzystano ponad 200 000 wyników analiz dotyczących występowania aflatoksyn. Ziarna i produkty zbożowe w największym stopniu przyczyniły się do średniego przewlekłego narażenia na AFB1 we wszystkich grupach wiekowych, podczas gdy „mleko płynne” i fermentowane przetwory mleczne były głównymi przyczynami średniego narażenia na AFM1.

Aflatoksyny są genotoksyczne, a AFB1 może powodować raka wątrobowokomórkowego (HCC) u ludzi. Panel CONTAM wybrał dawkę referencyjną o niższej granicy ufności związanej z wywoływaniem ściśle określonego działania na organizm człowieka (BMDL) dla BMR wynoszącej 10 % 0,4 μg/kg masy ciała/na dzień w odniesieniu do występowania HCC u samców szczurów po narażeniu na AFB1, która ma być stosowana w ramach podejścia opartego na marginesie narażenia (MOE). Obliczenie BMDL na podstawie danych dotyczących ludzi nie było właściwe; zamiast tego wykorzystano potencjał nowotworowy oszacowany przez Wspólny Komitet Ekspertów FAO/WHO ds. dodatków do żywności w 2016 r. W przypadku AFM1 zastosowano współczynnik potencji 0,1 w stosunku do AFB1. W przypadku AFG1, AFB2 i AFG2 dane in vivo nie są wystarczające do określenia współczynników potencji i przyjęto taką samą siłę działania, jak w przypadku AFB1 w poprzednich ocenach. Wartości MOE dla ekspozycji AFB1 wahały się od 5000 do 29, a dla AFM1 od 100 000 do 508. Obliczone wartości MOE wynoszą poniżej 10 000 dla AFB1, a także dla AFM1, w przypadku której niektóre badania, w szczególności dla młodszych grup wiekowych, mają wartość MOE poniżej 10 000. Stanowi to zagrożenie dla zdrowia. Szacowane ryzyko zachorowania na raka u ludzi po narażeniu na AFB1 i AFM1 jest zgodne z wnioskami wynikającymi z MOE. Wnioski te odnoszą się również do łącznego narażenia na wszystkie pięć aflatoksyn.

Występowanie aflatoksyn w żywności i możliwości narażenia ludności UE:

- Najwyższe średnie stężenia AFB1 i AFT uzyskano dla kategorii żywności: rośliny strączkowe, orzechy i nasiona roślin oleistych (w szczególności w przypadku pistacji, orzeszków ziemnych i „innych nasion”). Zgodnie z oczekiwaniami najwyższe średnie stężenia AFM1 odnotowano dla „mleka i przetworów mlecznych” oraz żywności na bazie mleka należącej do kategorii żywności „żywność dla niemowląt i małych dzieci”.

- Najwyższa oszacowana dolna granica (LB) oznacza narażenie na AFB1, które zostało oszacowane u dzieci przy maksymalnym narażeniu na 1,8 ng/kg masy ciała/na dzień, podczas gdy najwyższą oszacowaną górną granicę (UB) zaobserwowano u maluchów przy 7,0 ng/kg masy ciała/na dzień. Najwyższa LB 95. percentyla na AFB1 wystąpiła w przypadku dzieci na poziomie 6,2 ng/kg masy ciała/na dzień i najwyższym UB 95. percentyla została oszacowana dla maluchów na poziomie 14 ng/kg masy ciała/na dzień.

- Najwyższa szacowana średnia ekspozycja LB i UB na AFM1 była u niemowląt z maksymalną ekspozycją LB/UB w wysokości 1,6/2,0 ng/kg masy ciała/na dzień. Najwyższe narażenie LB/UB 95. percentyla na AFM1 zaobserwowano również u niemowląt, szacunkowo 6,2/7,9 ng/kg masy ciała/na dzień.

- Ogólnie rzecz biorąc, ziarna i produkty zbożowe miały największy udział w średnim chronicznym narażeniu LB na AFB1 w diecie we wszystkich grupach wiekowych. Szczególnie niebezpieczne w tej kategorii żywności były ziarna przeznaczone do spożycia przez ludzi (w szczególności ziarno kukurydzy), chleb i bułki oraz drobne wyroby piekarnicze.

- Kategorie żywności „mleko płynne” i „fermentowane przetwory mleczne” były głównymi przyczynami ogólnego narażenia na działanie AFM1 we wszystkich grupach wiekowych.

Zalecenia

• Niezbędne są dane potrzebne do wyjaśnienia genotoksycznego i rakotwórczego potencjału AFG2.
• W celu określenia czynników potencji dla AFG1 i AFB2 w stosunku do AFB1 oraz dla AFG2, jeśli jest to wymagane, potrzebne są dodatkowe dane.
• Zalecane są badania mające na celu ilościowe określenie zależności między poziomem biomarkera a spożyciem w diecie na poziomie indywidualnym, integrujące narażenie w diecie w czasie z poziomem biomarkera. Badania takie byłyby prowadzone w populacjach, w których miejscowe narażenie na aflatoksyny z dietą skutkuje mierzalnymi poziomami biomarkerów.
• Potrzebnych jest więcej danych na temat występowania aflatoksicolu i AFM2.
• Występowanie aflatoksyn powinno być nadal monitorowane w świetle potencjalnego wzrostu spowodowanego zmianami klimatycznymi przy użyciu metod o wysokim poziomie czułości wykrywania.

Źródło: https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2903/j.efsa.2020.6040

https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.2903/sp.efsa.2020.EN-1798