Większość producentów żywności przetworzonej dobrze zna artykuł 20 rozporządzenia 1169/2011[1] w sprawie informacji dla konsumentów (nazwa skrótowa), który pozwala na pominięcie niektórych komponentów żywności. Dobrze wiemy: im krótszy, prostszy skład, tym lepszy w oczach konsumentów. Z tego też powodu powyższy artykuł cieszy się takim zainteresowaniem.

WPROWADZENIE
Zgodnie z artykułem 20: „Bez uszczerbku dla art. 21 (znakowanie alergenów) następujące komponenty środka spożywczego nie muszą być uwzględniane w wykazie składników:

a. komponenty składnika, które zostały tymczasowo oddzielone podczas procesu produkcyjnego i później ponownie dodane w ilości nieprzekraczającej ich pierwotnej zawartości;

b. dodatki do żywności i enzymy spożywcze:

i. których obecność w danym środku spożywczym wynika wyłącznie z faktu, że były zawarte w jednym lub w większej liczbie składników takiego środka spożywczego, zgodnie z zasadą przenoszenia, o której mowa w art. 18 ust. 1 lit. a) i b) rozporządzenia (WE) nr 1333/2008, pod warunkiem że nie pełnią one żadnej funkcji technologicznej w produkcie gotowym; lub

ii. które są stosowane jako substancje pomocnicze w przetwórstwie;

c. stosowane w ilościach ściśle niezbędnych nośniki i substancje, które nie są dodatkami do środków spożywczych, lecz są stosowane w taki sam sposób i w tym samym celu co nośniki;

d. substancje, które nie są dodatkami do żywności, lecz są stosowane w taki sam sposób i w tym samym celu co substancje pomocnicze w przetwórstwie i są nadal obecne w produkcie gotowym, nawet w zmienionej formie;

e. woda:

i. jeżeli woda jest użyta podczas procesu produkcyjnego wyłącznie do odtworzenia składnika użytego w postaci skoncentrowanej lub odwodnionej; lub

ii. w przypadku roztworu wodnego, który nie jest zwykle spożywany.

Możliwości pomijania składników jest sporo. Skupmy się jednak na wyróżnionym punkcie, dotyczącym dodatków do żywności i enzymów wnoszonych ze składnikami złożonymi na tzw. zasadzie przenoszenia (carry-over). Takie komponenty, choć obecne w produkcie finalnym, nie muszą być wymienione w wykazie składników. Oczywiście należy spełnić warunek – nie mogą one pełnić funkcji w tym produkcie.

• Tylko jak to rozstrzygnąć?
• Kto ma to ocenić i na jakiej podstawie?
• I czy kluczowe znaczenie ma tu ilość wnoszonego dodatku?

Wszystkich, którzy zadają sobie takie pytania, zachęcamy do lektury wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 października 2020 r. VI SA/Wa 1272/20.

POMINIĘCIE A "ILOŚĆ ZNACZĄCA"
Sprawa dotyczyła kilku kwestii związanych ze znakowaniem produktów mięsnych (kabanosów). Organy IJHARS zarzuciły przedsiębiorcy m.in. niezadeklarowanie substancji konserwujących (kwasu sorbowego i sorbinianów), które zostały wniesione wraz z osłonką. W efekcie wymierzono karę pieniężną za wprowadzenie do obrotu artykułów rolno-spożywczych zafałszowanych, choć firma przedstawiała argumenty potwierdzające m.in., że substancje te w ilościach wnoszonych do kabanosów są znacznie mniejsze niż te, które – zgodnie z literaturą – mogłyby pełnić w nich funkcje konserwujące.

Najważniejsze kwestie wskazane przez sąd, które przesądziły o tym, że ocena materiału dokonana przez Urząd nie była wystarczająca:

• Ocena (…) nie może ograniczać się do stwierdzenia, że wynikająca z badań obecność sorbinianu potasu jest znaczna tj. wynosząca w produkcie gotowym od 56 mg/kg do 85 mg/kg. Pojęcie "znaczna" jest bowiem pojęciem nieostrym, które nie pozwala odpowiedzieć na pytanie, czy ta znaczna ilość substancji w produkcie gotowym jest wystarczająca, aby przesądzić o technologicznym jej wpływie na produkt gotowy. W tym zakresie brak w zaskarżonej decyzji jakiejkolwiek analizy.Trudno zatem ocenić w oparciu o jakie przesłanki Organ doszedł do takiego wniosku i jaka, mniej znacząca obecność omawianych substancji, nie pozwoliłaby przyjąć technologicznego wpływu na produkt gotowy i z jakich powodów.
• Nie można zatem bezrefleksyjnie przyjąć, analizując zaistnienie wyłączenia z  20 lit. b(i) rozporządzenia 1169/2011, że skoro sorbinian potasu, jak wskazuje Organ, jest powszechnie stosowaną w przemyśle spożywczym substancją konserwującą, która zapobiega rozwojowi pleśni i drożdży to powinno to automatycznie przesądzić o technologicznym wpływie tego komponentu na produkt końcowy.
• Nie sposób ustalić w oparciu o jakie dowody w sprawie Organ doszedł do wniosku, że stwierdzona w toku badań ilość wskazanych substancji w produkcie końcowym jest obecna w sposób znaczący a nadto pozwalający uznać technologiczny wpływ tej substancji na produkt końcowy. Brak w tym zakresie jakiejkolwiek analizy, odniesienia sformułowanego wniosku do innych dowodów w sprawie, twierdzeń Strony jak i wskazanych przepisów prawa, co czyni zasadnym także zarzut naruszenia  107 § 3k.p.a.
  W opisanym podstępowaniu organy IJHARS nie pochyliły się zatem wystarczająco nad wszystkimi argumentami przedsiębiorcy, nie wzięły pod uwagę niezbędnych kwestii wynikających z przepisów w sprawie dodatków i arbitralnie uznały, że ilość znacząca przesądza o pełnieni funkcji technologicznej, choć nie zostało to przez nie udowodnione.

ZNACZENIE DLA FIRM
Analiza ww. wyroku może być dla przedsiębiorców cenną wskazówką co do tego, jakie dowody należy zgromadzić w sytuacji, w której decydujemy się na pominięcie jakiegoś komponentu żywności. Co więcej, stanowi podpowiedź, jakiej analizy powinniśmy oczekiwać od organów urzędowej kontroli żywności, aby mieć szansę na rzetelną dyskusję

[1] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 (Dz. U. UE. L. z 2011 r. Nr 304, str. 18 z późn. zm.).