Aktualizacja oceny ryzyka węglowodorów olejów mineralnych w żywności

Komisja Europejska rozważa ustalenie maksymalnych poziomów MOH w określonych produktach spożywczych. Aby uzasadnić tę decyzję, KE upoważniła EFSA w 2020 r. do aktualizacji opinii naukowej panelu CONTAM z 2012 r. w sprawie zagrożeń dla zdrowia publicznego ze strony MOH w żywności. W tym celu EFSA została poproszona o dokonanie przeglądu badań nad toksycznością MOH prowadzonych od 2012 r. i zaktualizowanie opinii naukowej na temat charakterystyki zagrożeń (potencjału szkód) MOH. Dokonując oceny MOH, EFSA ściśle przestrzegała wcześniej ustalonej metodologii i dokumentowała cały proces. Projekt opinii naukowej na podstawie ponownej oceny został poddany konsultacjom społecznym w dn. 15 marca – 30 kwietnia 2023 r.

Jakie dane wykorzystano?

EFSA dokonała kompleksowego przeglądu literatury naukowej na różne tematy dotyczące MOH, w tym identyfikacji danych toksykokinetycznych i toksyczności, koncentrując się na badaniach opublikowanych od 2010 r. Pierwszego przeszukania literatury dokonano w okresie od 16 stycznia do 5 lutego 2021 r. Drugiego przeszukania dokonano 10 października 2022 r.

EFSA regularnie gromadzi informacje na temat obecności zanieczyszczeń w żywności i paszy, w tym dane na temat poziomów MOH w żywności, od państw członkowskich UE i innych zainteresowanych stron. Do aktualizacji oceny ryzyka MOH w żywności EFSA uwzględniła dane dotyczące występowania zgromadzone w latach 2011–2021.

EFSA zebrała wcześniejsze oceny ryzyka ze stron internetowych organizacji krajowych i międzynarodowych oraz przeprowadziła ukierunkowane wyszukiwania w Internecie. Informacje na temat obowiązującego prawodawstwa uzyskano od instytucji UE i ustawodawstw krajowych państw członkowskich UE.

Jakie były ograniczenia/niepewności?

Duża liczba związków chemicznych w grupie MOH uniemożliwiła stworzenie pełnej listy charakterystyk chemicznych.

W przypadku MOSH nie można było ustalić wartości orientacyjnej opartej na zdrowiu (HBGV), dlatego zastosowano margines narażenia (MoE).

W przypadku MOAH z 3 lub więcej pierścieniami aromatycznymi nie było wystarczających danych na temat toksyczności po podaniu doustnym ani ich stężeń w żywności, aby wyciągnąć wnioski. Panel CONTAM rozważył jednak dane dotyczące toksyczności substancji o podobnej strukturze (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA)) i oszacowane poziomy narażenia, biorąc pod uwagę dwa możliwe scenariusze wystąpienia w celu oceny ryzyka.

W przypadku MOAH z 1-2 pierścieniami nie udało się określić dawki, przy której obserwuje się niewielkie, ale mierzalne działanie niepożądane (punkt odniesienia), ponieważ nie było wystarczających danych na temat toksyczności po podaniu doustnym.

Rezultaty przeglądu EFSA

• Rozważając ustalenie maksymalnych poziomów MOH w niektórych środkach spożywczych, Komisja Europejska może wziąć pod uwagę następujące wyniki:
• Jest bardzo prawdopodobne (pewność 66–95%), że obecne narażenie z dietą na MOSH nie budzi obaw o zdrowie ludzkie. Stwierdzono, że niekorzystny wpływ na wątrobę obserwowany wcześniej u szczurów laboratoryjnych nie ma znaczenia dla ludzi. Niemniej jednak ważne jest, aby stale badać możliwy długoterminowy wpływ na zdrowie ludzkie.
• Do ostatecznej oceny ryzyka MOAH z 3 lub większą liczbą pierścieni aromatycznych wymagane są dodatkowe dane dotyczące toksyczności i narażenia. Jednakże, w oparciu o powyższe podejście, jest niezwykle prawdopodobne (99-100% pewności) w przypadku małych dzieci i prawdopodobne (ponad 66% pewności) w przypadku innych grup wiekowych, które są narażone z dietą na 3- lub więcej pierścieniowe MOAH, które są powiązane z powodowaniem uszkodzenia DNA i potencjalnie mogą powodować raka, co budzi potencjalne obawy o zdrowie ludzkie.
• Brak jest wiarygodnych danych na temat narażenia z dietą na 1-2 pierścieniowy MOAH, co może budzić obawy.
• Najwyższe poziomy MOH stwierdzono w olejach roślinnych, a populacją najbardziej narażoną byli młodzi ludzie, głównie niemowlęta karmione preparatami do początkowego żywienia niemowląt.

Jakie są najważniejsze zalecenia dla organów odpowiedzialnych za zdrowie publiczne, decydentów i badaczy?

Zalecenia dla MOSH:

• Oznaczyć stężenia w żywności zgodnie z wytycznymi Wspólnego Centrum Badawczego (JRC) (Bratinova i Hoekstra, 2023).
• Ulepszyć metodologię analityczną, aby uzyskać lepszą charakterystykę MOSH i spójne raportowanie.
• Usprawnić badania nad źródłami węglowodorów w żywności.
• Zbierać dane na temat powstawania, losu i toksyczności produktów powstałych po zmianie MOSH w organizmie, w tym ich potencjału akumulacji.
• Zbadać cechy strukturalne MOSH, które hamują metabolizm i eliminację u człowieka, prowadząc do akumulacji w organizmie.
• Zbierać dodatkowe dane na temat akumulacji MOSH w organizmie, a także na temat toksycznego działania MOSH, w szczególności w wątrobie, śledzionie oraz układzie odpornościowym i nerwowym.
• Zbadajć możliwy wpływ na lipoproteiny, stany zapalne i markery stanu zapalnego, jak zaobserwowano w ostatnich badaniach klinicznych.
• Zbierać dodatkowe dane na temat stężeń MOSH w tkankach ludzkich lub opracować i wykorzystywać biomarkery narażenia, zwłaszcza dla osób urodzonych po 1995 roku.
• Określić udział źródeł środowiskowych w poziomie skażenia żywności MOSH w porównaniu z innymi źródłami MOSH.

Zalecenia dla MOAH:

• Oznaczyć stężenia w żywności zgodnie z wytycznymi JRC (Bratinova i Hoekstra, 2023).
• Zbierać więcej danych na temat składu według liczby pierścieni aromatycznych, głównie poziomów 3- lub więcej pierścieniowych MOAH obecnych w żywności.
• Zbierać więcej danych na temat 3- lub więcej pierścieniowego MOAH i wpływu alkilacji pierścienia (przeniesienia grupy alkilowej) na uszkadzanie genów i powodowanie raka.
• Zbierać dane dotyczące toksyczności doustnej dla 1-2 pierścieniowego MOAH.
• Zbadać źródła skażenia żywności w przypadku wykrycia MOAH.
• Aktualizować specyfikacje techniczne o szczegółowe informacje na temat zawartości MOAH i składu białych olejów mineralnych i wosków stosowanych jako dodatki do żywności i materiały opakowaniowe do żywności.

Źródło: https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.2903/j.efsa.2023.8215