Zapisz się do newslettera
Najważniejsze informacje dla branży spożywczej!
Zapisz się na newsletter FoodFakty i bądź na bieżąco:
Kategoria: Bezpieczeństwo Żywności
Zarówno konsumenci, jak i przedsiębiorcy wyrażają przekonanie i potrzebę budowania zaufania do sektora rolno-spożywczego i żywności. Obecnie brakuje jednak świadomych działań mających na celu budowanie zaufania, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszania jego poziomu. Ponadto Polacy chcieliby, by żywność, którą kupują, pochodziła prosto ze źródeł, dlatego szukają choćby powierzchownego potwierdzenia, że produkty spożywcze trafiają do nich niemal bezpośrednio - jak wynika z badań zespołu naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego na temat zaufania do łańcucha dostaw w sektorze spożywczym, prowadzonych w ramach projektu EIT Food “Increasing consumer trust and support for the food supply chain and for food companies” (The Consumer Trust Grand Challenge).
W badaniach dokonano szczegółowej analizy czynników zaufania do podmiotów łańcucha dostaw żywności, opierając się na materiale zebranym w ramach zogniskowanych wywiadów grupowych z udziałem konsumentów, wywiadów z przedstawicielami kluczowych organizacji branżowych, rządowych i mediów, panelu delfickiego z udziałem respondentów z 6 krajów oraz warsztatów dla liderów sektora spożywczego.
Kluczowe wnioski wskazują na brak ugruntowanego pojęcia zaufania do podmiotów łańcucha dostaw żywności. „Istnieje przekonanie i potrzeba budowania zaufania do sektora rolno-spożywczego i żywności, zarówno wśród konsumentów, jak i przedsiębiorców. Jednak świadome działania producentów, mające na celu budowanie tego zaufania, np. poprzez systemy certyfikacji, promocję zdrowego żywienia itp., wskazują na brak ewidentnego przekonania, że ma to znaczenie dla konsumentów. W konsekwencji niewystarczający poziom informacji, wiedzy i edukacji prowadzi do zmniejszania poziomu zaufania wśród konsumentów. Z badań wynika, że różne podmioty - konsumenci, przedstawiciele branży spożywczej, eksperci branży spożywczej - wyrażają potrzebę większej liczby inicjatyw budujących zaufanie do żywności” - informuje dr Magdalena Klimczuk-Kochańska, kierownik projektu, wykładowca i pracownik naukowy Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
Materiał badawczy wskazuje, że aspektami budującymi zaufanie są głównie bezpieczeństwo i jakość żywności, kojarzone z czynnikiem lokalności. „W naszym badaniu potwierdziła się hipoteza mówiąca o tym, że masowa produkcja i dystrybucja kojarzą się polskim konsumentom negatywnie. W opozycji
do tego silnie pozytywnie oceniany jest wątek lokalności – dostawców, produktów, ale też lokalnych sklepów spożywczych. Za takim stanem rzeczy przemawia głównie podkreślana przez konsumentów wartość osobistych doświadczeń i tradycji, jaka stoi za lokalnymi produktami. Z drugiej strony, to co lokalne, produkowane na mniejszą skalę, podlega w większym stopniu kontroli, zarówno konsumenckiej, jak i instytucjonalnej. Dlatego też w kwestii zaufania, trudno konkurować z lokalnym targiem bądź oddolnymi inicjatywami dystrybucji żywności. Ten wątek badania jest o tyle ciekawy, że zaufania do lokalnych dostawców nie osłabia świadomość, że na targach – jak sugerują konsumenci – często sprzedają nie sami rolnicy, a handlarze, oferujący towar pochodzący z hurtowni lub giełd. Dotyczy to jednak tylko części produktów” - mówi dr hab. Mikołaj Lewicki socjolog z Wydziału Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Uczestnicy badania odnieśli się także do oczekiwań wobec branży spożywczej. W tym kontekście ważna okazała się przejrzystość działań oraz dwukierunkowy dialog. „Konsumenci, cechują się relatywnie niskim poziomem świadomości i wiedzy o regulacjach oraz systemach informacji, takich jak certyfikaty, które dawałyby gwarancję wysokich standardów bezpieczeństwa oraz jakości produktów spożywczych. Oczekują od podmiotów z sektora, by te oferowały pełny przegląd informacji o produktach i ich łańcuchach dostaw. Nasze badania wskazują, że w istocie chodzi o poczucie kontroli nad tym co się spożywa, a brak wiarygodnych instytucji “autoryzujących” informacje od przedsiębiorców sprawia, że konsumenci deklarują, że chcą pełnej informacji, podczas gdy w istocie opierają się na własnej rutynie, opinii zaufanych podmiotów oraz wierze w sprawdzonych pośredników” - informuje Lewicki.
„Respondenci wskazywali, że umiejętność budowania relacji z konsumentem jest ważna w procesie zwiększania zaufania do branży spożywczej. Niektórzy uczestnicy badań pozytywnie oceniali techniki marketingowe, takie jak reklama, czy udział osób szanowanych społecznie i znanych z ekranów telewizji w promocji produktów. Zaznaczali, że pomagają im one w wyborze produktów z szerokiej gamy. Jednak część respondentów oceniła tego typu działania negatywnie, uznając je za niegodne zaufania, z uwagi na ich komercyjny charakter. Konsumenci negatywnie oceniają również te formy budowania relacji, które opierają się na jednostronnej korzyści producenta, czy stosowaniu technik reklamowych, wprowadzających konsumenta w błąd” - podsumowuje Klimczuk-Kochańska.
Dane zebrane w badaniu wskazują, że przejściowe kryzysy niewątpliwie stanowią zagrożenie dla budowania zaufania, jednak jest to skutek tymczasowy. Konsumenci często szybko wracają do rutyny i przyzwyczajeń zakupowych. Badani podkreślali ogromną rolę mediów w zakresie budowania zaufania i kontrolowania producentów żywności w kwestii przestrzegania zasad. W tym kontekście część badanych w nagłaśnianych aferach dotyczących jakości żywności, dostrzegała słabość publicznych instytucji kontrolujących. W opinii ekspertów takie informacje są dowodem prawidłowego funkcjonowania organów kontroli.
Wyniki badań pokazały rozbieżności także w innych kwestiach:
„Zaufanie konsumentów do systemu zaopatrzenia w żywność jest jednym z głównych wyzwań, zarówno w kontekście konsumenckim, jak i biznesowym czy naukowym. Wiele działań EIT Food ma na celu zwiększanie zaufania konsumentów oraz szerzenie wiedzy i świadomości w kontekście przejrzystości procesów łańcucha dostaw. Promowanie właściwego odżywiania, wspartego zbilansowaną dietą i zdrowym trybem życia oraz bardziej zrównoważonej produkcji żywności to centralne elementy projektów EIT Food. W 2020 roku przeprowadziliśmy szereg badań, które przyniosły wiele ciekawych wyników dotyczących zaufania konsumentów do żywności , i jak mamy nadzieję, staną się inspiracją do rozwoju
i innowacji w sektorze rolno-spożywczym” - konkluduje Klimczuk-Kochańska.
Projekt rozpoczął trzyletnią (2020-2022) współpracę międzynarodowego konsorcjum zrzeszającego 16 partnerów z 5 krajów Europy (Finlandia, Włochy, Polska, Hiszpania, Wielka Brytania) i Izraela. Liderem projektu jest Uniwersytet w Reading z Wielkiej Brytanii. Projekt zorientowany jest na konsumenta, a jego głównym celem jest poszukiwanie i opracowanie sposobów zwiększania zaufania do łańcucha dostaw żywności, sektora rolno-spożywczego i samej żywności. Działania projektowe przewidują wsparcie firm i innych podmiotów z branży oraz nawiązanie z nimi relacji opartej na efektywnej współpracy biznesowo-naukowej.
Aktualnie realizowany etap projektu to konkursu “Trust in Food. Festiwal kreatywności” (https://www.trustinfood.pl) skierowany do studentów i doktorantów uczelni krajowych, na najlepsze pomysły inicjatyw i kampanii dotyczących zaufania konsumentów. Przygotowane projekty oceniane będą przez konsumentów i przedstawicieli sektora rolno-spożywczego.
W kolejnych latach (2021 i 2020) planowane są nowe aktywności, poszerzające zakres merytoryczny projektu: kolejne iteracje badań, pogłębianie relacji z konsumentami, partnerami, ekspertami i autorytetami z branży sektora rolno-spożywczego oraz wspólne opracowanie i wdrożenie innowacyjnych inicjatyw. Planowanym działaniem jest także stworzenie kluczowego kanału, tj. specjalnej platformy do wymiany poglądów i opinii konsumentów, przedstawicieli sektora i jego interesariuszy. Pozwoli to na wypracowanie dobrych praktyk zwiększających zaufanie konsumentów do łańcucha dostaw i żywności.
Przeczytaj także
Badania wykazały, że niewielki dodatek enzymu podczas produkcji chleba poprawia funkcje naczyniowe stawiając go tym samym na równi z innymi superfood. Naukowcy są zdania, że technologię można również zastosować do różnego rodzaju przekąsek i batonów energetycznych, które często zawierają otręby pszenne lub mąkę pełnoziarnistą.
Badania prowadzone przez naukowców potwierdzają, że wykryty w Polsce szczep wirusa H5N8 nie jest groźny dla konsumentów i nie zagraża zdrowiu publicznemu.
Temat alergenów jest bardzo złożony, ale i niezmiernie ważny. Nieprawidłowe oznakowanie lub błędna deklaracja o alergenach mogą mieć poważne skutki, przede wszystkim dla zdrowia konsumenta, ale również dla producentów. Zapewnienie konsumentom żywności całkowicie bezpiecznej (w rozumieniu: wolnej od alergenów) nie jest w tej chwili możliwe. Niezbędne są dalsze badania i analiza skali problemu przez wielu specjalistów z różnych środowisk – żywieniowców, lekarzy, restauratorów – celem zapewnienia bezpieczeństwa konsumentom.