Ocena ryzyka mikrobiologicznego wirusów w żywności – wytyczne FAO/WHO

W 2023 roku odbyło się spotkanie ekspertów FAO i WHO poświęcone ocenie ryzyka mikrobiologicznego wirusów w żywności. W jego wyniku opracowano szczegółowy raport pt. "Ocena ryzyka mikrobiologicznego wirusów w żywności" (część 1), który dostarcza naukowych podstaw do oceny zagrożeń związanych z wirusami przenoszonymi drogą pokarmową.

Wirusy przenoszone drogą pokarmową są istotnym zagrożeniem dla zdrowia publicznego na całym świecie. Szacuje się, że każdego roku wywołują miliony przypadków chorób, w tym ciężkich zachorowań prowadzących do hospitalizacji i zgonów. Do najbardziej niebezpiecznych należą norowirus, wirus zapalenia wątroby typu A (HAV) oraz wirus zapalenia wątroby typu E (HEV).

Najważniejsze wirusy i ich charakterystyka

Raport zaczyna się od omówienia znaczenia problemu wirusów przenoszonych drogą pokarmową, które stanowią istotne zagrożenie dla zdrowia publicznego. Wyjaśniono, że wirusy mogą zanieczyszczać żywność na każdym etapie łańcucha dostaw – od produkcji po konsumpcję.

Dokument klasyfikuje najważniejsze wirusy w kontekście zagrożeń zdrowotnych:

• Norowirus – najczęstszy czynnik wywołujący choroby pokarmowe.
• HAV (wirus zapalenia wątroby typu A) – wysoce zakaźny, szczególnie groźny w regionach o niskim poziomie sanitarnym.
• HEV (wirus zapalenia wątroby typu E) – patogen zoonotyczny, przenoszony głównie przez wieprzowinę i produkty odzwierzęce.

Dodatkowo wskazano mniej powszechne wirusy, takie jak rotawirus, sapowirus i enterowirus, które wymagają dalszych badań.

Produkty spożywcze o najwyższym ryzyku

Eksperci zidentyfikowali pary wirus–żywność, które stanowią największe globalne zagrożenie:

• Norowirus: gotowe do spożycia potrawy, mrożone jagody, małże.
• HAV: małże, mrożone jagody, gotowe potrawy.
• HEV: wieprzowina (szczególnie wątroba) i dziczyzna.

Analityka

Od 2008 roku rozwinięto i zwalidowano liczne metody detekcji wirusów w żywności. Raport podkreśla rozwój technik wykrywania wirusów w żywności, w tym standardy ISO (np. ISO 15216 dla norowirusa i HAV). Techniki molekularne, takie jak RT-qPCR, które umożliwiają wykrywanie materiału genetycznego wirusów w różnych matrycach żywnościowych. Niestety, dostępne metody nie umożliwiają jednoznacznego określenia, czy wykryty wirus jest zakaźny. Ponadto skomplikowane matryce żywnościowe, takie jak małże czy warzywa liściaste, utrudniają analizę.

Czynniki środowiskowe i wskaźniki zanieczyszczenia

Omawiane są wskaźniki potencjalnie przydatne w monitorowaniu wirusów, takie jak bakteriofagi i inne wirusy zwierzęce oraz roślinne. Podkreślono potrzebę dalszych badań w tym zakresie, aby stworzyć skuteczne narzędzia wykrywania.

Główne wyzwania i luki w danych

Brak danych epidemiologicznych i systemów monitorowania wirusów w żywności w wielu krajach, szczególnie w regionach o niskim dochodzie.

Potrzeba nowych metod oceny zakaźności wirusów.

Wpływ zmian klimatycznych i globalizacji na ryzyko związane z wirusami.

Rekomendacje ekspertów

Rozwój metod analitycznych: Konieczne jest opracowanie testów pozwalających ocenić zakaźność wirusów.

Budowanie potencjału krajowego: Inwestycje w szkolenia oraz wyposażenie laboratoriów pozwolą na lepsze monitorowanie zagrożeń.

Poprawa standardów sanitarnych: Zwiększenie przestrzegania dobrych praktyk rolniczych (GAP) i higienicznych (GHP) w globalnym łańcuchu żywnościowym.

Podsumowanie

Wirusy przenoszone drogą pokarmową, takie jak norowirus, HAV i HEV, stanowią poważne wyzwanie dla zdrowia publicznego. Raport FAO/WHO podkreśla konieczność zintegrowanego podejścia obejmującego rozwój metod wykrywania, wzmocnienie nadzoru epidemiologicznego oraz globalną współpracę w celu ograniczenia ich transmisji. Wdrożenie zaleceń raportu może przyczynić się do zmniejszenia liczby przypadków chorób i poprawy bezpieczeństwa żywności na całym świecie.

Zapoznaj się z pełną treścią raportu – link w źródle.

Źródło: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/379637/9789240101074-eng.pdf?sequence=1