W jaki sposób rolnicy mogą zapewnić produkcję zdrowej i bezpiecznej żywności?

Czy wiesz, że rocznie z powodu chorób przenoszonych przez żywność choruje aż 600 milionów ludzi, a 420 tysięcy umiera? Żywność, której spożycie nie jest bezpieczne, to obecnie jeden z największych problemów, dlatego odpowiedzialność wszystkich osób uczestniczących w łańcuchu produkcji żywności jest jeszcze większa.

Firma agrotechniczna AGRIVI, propagująca digitalizację rolnictwa w celu ułatwienia produkcji zdrowej żywności, bierze udział w projekcie The Food Safety Market. Celem tego projektu, sponsorowanego przez Unię Europejską, jest stworzenie platformy, która miałaby służyć jako transparentny ekosystem certyfikacji obejmujący dane niezbędne dla zapewnienia bezpiecznego łańcucha dostaw żywności.

Aby dowiedzieć się więcej na temat bezpieczeństwa żywności, porozmawialiśmy ze Zdenko Lončarićem z Katedry Agroekologii, Wydziału Nauk Agrobiotechnicznych w Osijeku, profesorem zwyczajnym żywienia i nawożenia roślin. Prof. dr hab. Zdenko Lončarić jest twórcą projektu AGRI-CONTO-CLEEN oraz inicjatorem współpracy transgranicznej w zakresie optymalizacji zrównoważonej produkcji rolnej z naciskiem na ochronę środowiska i produkcję zdrowej żywności.

WYWIAD:

Czy zdrowa gleba jest istotna dla rolnictwa? 

Zdrowa (lub wysokiej jakości) gleba jest niezbędna do zrównoważonej produkcji rolnej wysokiej jakości żywności (lub surowców do produkcji żywności) oraz do zachowania odpowiedniej jakości wody, powietrza i zdrowia roślin, zwierząt i ludzi.

Jak degradacja gleby wpływa na rolnictwo? 

Degradacja gleby, bardzo kompleksowo i na wielu płaszczyznach wpływa na funkcje gleby jako najważniejszego medium dla produkcji żywności i obejmuje zarówno naturalne, jak i antropogeniczne procesy degradacji fizycznych, chemicznych i biologicznych właściwości gleby. Ostateczną konsekwencją degradacji gleby jest spadek jej żyzności (produktywności), niestabilność produkcji rolnej i zmniejszenie plonów.

Jakie czynniki zewnętrzne wpływają na kondycję gleby?

Na kondycję i jakość gleby wpływają cechy fizyczne, chemiczne i biologiczne. Najistotniejszymi cechami fizycznymi są tekstura i struktura gleby. Tekstura określa udział poszczególnych cząstek w fazie stałej gleby, a struktura to wzajemne położenie tych cząstek w przestrzeni. Tekstura i struktura stanowią łącznie najistotniejsze właściwości dla właściwości wodno-powietrznych gleby, pojemności i przepuszczalności gleby dla wody, napowietrzenia gleby oraz jej predyspozycji do rozwoju systemu korzeniowego.

Najistotniejsze właściwości chemiczne gleby to wilgotność, odczyn gleby (wartość pH), dostępność składników odżywczych, ale także ogólna i dostępna ilość pierwiastków toksycznych (przede wszystkim metali ciężkich) oraz ilość pozostałości pestycydów. Najistotniejszą degradacją cech chemicznych jest spadek wilgotności gleby oraz zakwaszenie, ponieważ wpływają one na wszystkie pozostałe cechy gleby. Biogeniczność i bioróżnorodność gleby to najistotniejsze cechy biologiczne, przy czym degradacja gleby zmniejsza zarówno liczebność, jak i różnorodność organizmów glebowych.

Jak zmiany klimatu wpływają na kondycję gleby?

Zmiany klimatyczne wpływają głównie na dynamikę wilgotności i temperatury gleby, liczebność i różnorodność organizmów glebowych. Neutralizowanie negatywnego wpływu zmian klimatu jest ściśle związane z degradacją gleby, ponieważ każda forma degradacji zmniejsza zdolność gleby do utrzymania aktualnego stanu równowagi. Oznacza to, że zdegradowana gleba nie może "przeciwstawić się" zmianom w ekosystemie, ponieważ nie ma takiej zdolności, to znaczy nie ma elastyczności.

Na przykład gleba o mniejszej zawartości próchnicy i gliny ma mniejszą zdolność do pobierania wody i będzie zawierała mniejszą ilość wody dostępnej dla roślin. Tak więc brak opadów ma poważniejsze konsekwencje na glebie uboższej w próchnicę niż na glebach bardziej próchniczych. Brzmi to prosto i jest oczywiste, ale jeśli dodamy do tego mniejszą odporność roślin uprawnych na (zbyt) wysokie temperatury, bo nie są one przystosowane do tak wielu amplitud i zmian, to konsekwencje mogą być bardzo poważne. Również zmiany temperatury przesuwają terminy agrotechniczne, czasami wegetacja jest wydłużona, w niektórych stresowych okolicznościach skrócona, a gleba dobrej jakości przynajmniej częściowo złagodzi negatywne skutki. Przykładem negatywnego wpływu zmian klimatu jest oddziaływanie intensywnych opadów atmosferycznych, ponieważ na glebach zdegradowanych występuje mniejsza przepuszczalność (np. gleby zbite i gleby spójne) niedostatecznie szybka infiltracja i perkolacja, a to powoduje, że dochodzi do retencji wody, stanów anoksji i redukcji, a na terenach pochyłych dodatkowo erozja, która dodatkowo degraduje glebę.

Jak rolnicy mogą zadbać o kondycję i żyzność gleby? 

Najlepszym sposobem jest oddanie żyzności gleby, co obejmuje utrzymanie optymalnego odczynu, próchnicy, optymalnej wilgotności oraz stosowanie odpowiednich zabiegów agrotechnicznych.

W szczególności gleby zbyt kwaśne powinny być koniecznie spulchnione, na glebach kwaśnych nie należy stosować zakwaszających nawozów mineralnych, a nawożenie organiczne obowiązkowo z wapnowaniem. W pozostałych przypadkach nawożenie organiczne jest najskuteczniejszym sposobem utrzymania próchnicy gleby, ale zdecydowanie powinno być dobrze zaplanowane i obejmować zaoranie resztek pożniwnych, przynajmniej w minimalnej wymaganej ilości, następnie nawożenie zielone, przy czym szczególnie ważne jest stosowanie najwyższej jakości nawozów organicznych. Tak więc do utrzymania próchnicy gleby najlepsze są biohumusy, kompost i obornik. Wszystkie dostępne organiczne produkty uboczne i odpadowe powinny być wykorzystywane do utrzymania próchniczności gleby. Przy optymalnej wartości pH i wystarczającej próchnicy (co najmniej 3% próchnicy, nie niższej niż 2%) łatwiej jest zapobiec degradacji gleby.

Jakie są korzyści wynikające z cyfryzacji rolnictwa?

Cyfryzacja rolnictwa niesie ze sobą szereg korzyści, począwszy od zorganizowanego i terminowego dostępu do danych, przez ograniczenie strat, podejmowanie optymalnych decyzji, aż po większą efektywność produkcji i lokowanie produktów na rynku.

Obecnie systemy zbierania, przetwarzania, przechowywania i przesyłania danych o produkcji rolnej zostały rozwinięte na globalną skalę, są one podstawą do budowy systemów terminowego podejmowania decyzji o operacjach agrotechnicznych, które w praktyce realizowane są za pomocą systemów rolnictwa precyzyjnego. Przy tym każde usprawnienie w oprogramowaniu lub sprzęcie przekłada się na większe oszczędności, mniejsze straty i wyższe plony.

Szczególnie istotnym segmentem digitalizacji jest planowanie rodzaju i zakresu produkcji zgodnie z charakterystyką agroekologiczną, klimatyczną, produkcyjną i rynkową oraz przy udziale wszystkich zainteresowanych stron. Konieczna jest również staranna koordynacja wszystkich działań, ponieważ podstawowym celem nowych technologii powinna być stabilna produkcja jak największej ilości żywności, jak najwyższej jakości w sposób zrównoważony ekonomicznie i środowiskowo.

Cyfryzacja rolnictwa nie jest celem, ale niezbędną drogą do osiągnięcia takiej produkcji. Uważam, że największym wyzwaniem w tej chwili jest wykorzystanie potencjału cyfryzacji rolnictwa dla rozwoju obszarów wiejskich i dla rozwoju produkcji w średnich i małych gospodarstwach, bo nie możemy zapominać, że dzisiaj małe i średnie gospodarstwa produkują 70% żywności, a tzw. producenci przemysłowi 30%. Istnieją uzasadnione obawy, że cyfryzacja pogłębi przepaść między technologiami produkcyjnymi dużych i małych producentów, którzy wciąż nie mają wystarczających zdolności produkcyjnych, aby wykorzystać wszystkie dostępne technologie cyfrowe. Wyzwaniem jest również zbudowanie systemu, w którym agronomowie będą skutecznymi interesariuszami rozwoju rolnictwa cyfrowego i ich instalacji w przestrzeni wiejskiej. Jednak tak jak niemożliwe jest utrzymanie żyzności gleby i optymalizacja produkcji bez analizy gleby, tak bez cyfryzacji rolnictwa niemożliwe jest podejmowanie najlepszych decyzji w odpowiednim czasie i wdrażanie precyzyjnych zabiegów agrotechnicznych przy maksymalnej racjonalizacji produkcji w sposób zrównoważony.

_ 

Platforma Food Safety Market służy wszystkim uczestnikom łańcucha dostaw żywności. Umożliwia jednostkom certyfikującym łatwiejszy i bardziej wiarygodny dostęp do danych na temat weryfikowanych przez nie firm spożywczych lub producentów rolnych. Wspiera dystrybutorów żywności i detalistów w wiarygodnym dostępie do danych o ich dostawcach i partiach produktów trafiających do ich zakładów. Umożliwia rolnikom i producentom żywności dzielenie się danymi, które monitorują, mierzą i dokumentują, a które są związane z bezpieczeństwem żywności ich produktów i przestrzeganiem przepisów przez ich zakłady.

Artykuł opublikowany przez AGRIVI D.O.O.