Wymagania fitosanitarne dla towarów roślinnych eksportowanych do Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej (EUAG)

Katarzyna Radziejewska, Adam Błochowiak Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu

Produkcja wysokiej jakości owoców i warzyw nie jest dla polskich ogrodników zagadnieniem trudnym. Potrafimy osiągać wysokie plony i produkować duże partie jakościowo dobrego towaru. Problemem jest jednak umiejętność zdobycia rynków zbytu. Rynek krajowy niestety nie jest zdolny wchłonąć produkcji wytwarzanej przez nasze rolnictwo dlatego dla utrzymania tempa jego rozwoju niezbędne jest zapewnienie zbytu owoców i warzyw na rynku unijnym lub, a może przede wszystkim, na rynkach państw trzecich. Ma to szczególne znaczenie przy trwającym od kilku lat embargu dostaw tych towarów na rynek Federacji Rosyjskiej. Rząd polski w ostatnich latach dokłada wielu starań dla otwarcia nowych rynków dla polskich towarów żywnościowych. Działania te nie są łatwe ale w wielu przypadkach skuteczne. Warto przypomnieć, że zostały podpisane umowy między innymi z takimi państwami jak Chiny, Indie, Wietnam, Kanada czy Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Trudności w ich efektywnym wykorzystaniu stwarza odległość, są to rynki bardzo dalekie dla naszych eksporterów stąd warto zainteresować się możliwością spełnienia wymagań jakie stawiają naszym towarom państwa położone bliżej Polski w tym nasi sąsiedzi.

Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza została utworzona w maju 2014 r. przez Federację Rosyjską, Białoruś i Kazachstan. W 2015 r. dołączyły kolejne kraje i obecnie w jej skład wchodzą oprócz wspomnianych już państw, także Armenia oraz Kirgistan.

W dniu 01 lipca br. Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza wprowadziła nowe wymagania fitosanitarne dla przesyłek roślin, produktów roślinnych i przedmiotów, które mają być eksportowane na jej terytorium.

Mocą Postanowień Rady Euroazjatyckiej Komisji Gospodarczej z dnia 30 listopada 2016 r. wprowadzono:

• jednolite kwarantannowe wymagania fitosanitarne wobec produktów podlegających kwarantannie oraz podlegających kwarantannie obiektów stosowane na granicy celnej oraz na przestrzeni celnej Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej - Postanowienie nr 157;
• jednolitą listę obiektów kwarantannowych Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej - Postanowienie nr 158;
• jednolite zasady i normy zapewnienia kwarantanny roślin na przestrzeni celnej Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej - Postanowienie nr 159.

Wykaz tzw. produkcji kwarantannowej, czyli ładunków, materiałów, towarów podlegających granicznej fitosanitarnej kontroli kwarantannowej nie uległ zmianie, co oznacza, że obowiązuje wykaz ustalony dla Unii Celnej w 2010 r. zmieniony w roku 2011.

Produkcje podlegające kontroli są podzielone na dwie grupy:

• produkty o wysokim ryzyku fitosanitarnym, dla których wymagane jest uzyskanie świadectwa fitosanitarnego, wystawionego przez właściwy organ kraju eksportera oraz (albo) kraju reeksportera;
• produkty o niskim ryzyku fitosanitarnym, których wwóz może być dokonywany bez dołączonych świadectw fitosanitarnych.

Zgodnie z nowymi przepisami, towary o wysokim ryzyku fitosanitarnym, muszą spełniać szereg dodatkowych wymagań. Zostało wprowadzonych kilka nowych pojęć np. „strefa wolna od”, „miejsce produkcji wolne od” czy „pole uprawy wolne od”.

Wiele produktów, które do tej pory mogły być wysyłane do ww. wymienionych państw i dla wydania świadectw fitosanitarnych były poddawane wyłącznie ocenie organoleptycznej lub ewentualnie dodatkowo były pobierane próby do badań laboratoryjnych z partii przygotowanej do eksportu, w tej chwili musi spełniać dodatkowe wymagania odnoszące się do obszaru, w którym były produkowane - uprawiane.

Dla eksporterów oznacza to, że muszą przewidzieć co i od kogo będzie przedmiotem eksportu ponieważ wiele kontroli musi być wykonywanych w okresie wegetacji, a ich brak będzie skutkował odmową wydania świadectwa fitosanitarnego.

Dla zobrazowania konieczności podjęcia odpowiednich przygotowań warto przytoczyć te wymagania, które obowiązują dla owoców czy warzyw korzeniowych, a które to towary w dużych ilościach były w ostatnim czasie eksportowane do Białorusi.

Wymagania dla świeżych jabłek, gruszek, pigw, moreli, wiśni, czereśni, brzoskwini, nektarynek, śliw oraz tarniny:

• produkt musi być wolny od Grapholita molesta, Carposina niponensis, Rhagoletis pomonella, Drosophila suzuki, Ceratitis capitata oraz
• musi pochodzić z miejsc oraz (albo) pól wolnych od – Monilinia fructicola

Powyższy zapis oznacza, że bezpośrednio przed eksportem, partia przygotowana do eksportu, będzie musiała być poddana kontroli urzędowej na obecność Grapholita molesta, Carposina niponensis, Rhagoletis pomonella, Drosophila suzuki, Ceratitis capitata, jednak jeszcze wcześniej, tj. w okresie wegetacji, w miejscu produkcji tych owoców, będą musiały być prowadzone kontrole w celu uznania go za wolne od Monilinia fructicola.

Warto wspomnieć, że pierwsze wykrycie grzyba Monilinia fructicola w Polsce odnotowano w 2010 r., w kolejnych latach jego obecność również była potwierdzana. Do tej pory wykrycia dotyczyły owoców jabłoni, śliwy i gruszy.

Fot.1. Monilinia fructicola na owocach nektaryny.

Wymagania dla marchwi zwyczajnej, buraka korzeniowego, selera korzeniowego, oraz innych jadalnych korzeniowych warzyw świeżych lub schłodzonych:

• muszą pochodzić ze stref wolnych od Thecaphora solani, Pchymatototrichopsis omnivore,
• muszą pochodzić z miejsc oraz (albo) pól wolnych od Meloidogyne chitwoodi, M. fallax, Globodera pallida, G. rostochiensis, Synchytrium endobioticum, Beet necrotic yellow vein benyvirus

Powyższy zapis oznacza, że w miejscu produkcji wskazanych w tabeli warzyw, będą musiały być pobierane próby gleby do badań laboratoryjnych bez względu na to, czy partia warzyw przygotowana do eksportu, będzie zawierała warzywa myte, czy też nie oraz będą musiały być prowadzone kontrole zdrowia roślin.

Ogólnie rzecz ujmując, każdy eksporter powinien zapoznać się z przepisami Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej, bowiem wymagania odnoszące się zarówno do partii wysyłanej jak i do miejsc produkcji danego towaru dotyczą bardzo dużej gamy produktów. Wszelkich informacji w tym zakresie udzielają wszystkie komórki organizacyjne Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, a także są dostępne na stronie www.piorin.gov.pl.

Należy pamiętać o tym, że odpowiedzialność za jakość eksportowanych produktów ponosi głównie producent towaru, dlatego w miejscach produkcji, z których będą eksportowane towary ważne jest utrzymywanie wysokiego poziomu higieny fitosanitarnej.

Z uwagi na to, że w bieżącym roku pogoda sprzyja rozwojowi organizmów szkodliwych, a szczególnym zagrożeniem dla eksportu może okazać się grzyb Monilinia fructicola, warto zapoznać się z zaleceniami Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa, wydanymi dla sadów, z których będą eksportowane owoce. Uzyskanie towaru spełniającego wymagania fitosanitarne musi być poprzedzone działaniami zapobiegającymi wystąpieniu grzybów z rodzaju Monilinia sp. m.in. poprzez:

Na etapie produkcji:

• usuwanie zgniłych i zmumifikowanych owoców, znajdujących się na drzewach oraz gałęzi i owoców opadłych z tych drzew;
• usuwanie wszystkich owoców, które pozostały w sadzie po zbiorach;
• stosowanie cięć prześwietlających;
• stosowanie zdrowego materiału do zakładania nowych plantacji;
• prowadzenie lustracji przez cały rok na roślinach żywicielskich w miejscu produkcji, a w przypadku zaobserwowania objawów Monilinia na pędach, usuwanie ich i palenie;
• zwalczanie szkodników uszkadzających skórkę jabłek;
• w przypadku wystąpienia gradobicia zastosowanie w ciągu 24 godzin preparatu benzimidazolowego w celu zabezpieczenia powstałych ran przed zakażeniem przez różne patogeny;
• stosowanie dostępnych środków ochrony roślin przed chorobami grzybowymi.

Na etapie zbioru:

• ostrożny zbiór i transport zapobiegający uszkodzeniom skórki;
• zapewnienie identyfikacji miejsca/pola produkcji owoców.

Na etapie przechowywania i sortowania:

• lustracje owoców pod kątem występowania objawów, wskazujących na porażenie przez grzyby z rodzaju Monilinia sp., usuwanie owoców z objawami porażenia z eksportowanej partii, pobieranie prób do badań laboratoryjnych w celu identyfikacji patogena;
• zapewnienie systemu identyfikacji przechowywanej i sortowanej partii do miejsca/pola produkcji.

Fot. 2. Gałązki drzewa wiśni porażone przez Monilinia sp.

Nowe regulacje EUAG wprowadziły również zasady dotyczące oznakowania opakowań, w których są przemieszczane eksportowane towary. Na każdym opakowaniu partii/części partii umieszczonych w opakowaniach muszą być zamieszczone następujące informacje: nazwa produktu, kraj, miejsce pochodzenia, państwo - eksporter, (albo) państwo reeksporter.

Również opakowania drewniane oraz drewno mocujące przesyłki musi spełniać określone wymagania. Musi być okorowane, poddane obróbce termicznej 56°C/30 min, lub fumigacji oraz oznakowane zgodnie ze standardem ISPM 15.

Reasumując eksporter musi liczyć się z tym, że jeżeli dla przesyłki, która ma być przedmiotem eksportu do EUAG, zostały ustanowione wymagania specjalne, to

• będzie musiał dołączyć do wniosku o wydanie świadectwa fitosanitarnego, zaświadczenie potwierdzające spełnienie tych wymagań (może to być forma zaświadczenia wydanego przez służbę ochrony roślin danego państwa lub tzw. świadectwo przedeksportowe) – dla towarów wyprodukowanych w innych krajach UE,

lub

• zaświadczenia potwierdzającego spełnienie tych wymagań - dla towarów wyprodukowanych w innym powiecie.

W przypadku towarów pochodzących z krajów trzecich – jeśli nie będzie potwierdzenia w świadectwie fitosanitarnym kraju eksportera i nie będzie możliwości potwierdzenia spełnienia wymagań fitosanitarnych EUAG na podstawie kontroli lub badań, to nie będzie możliwości uzyskania świadectw fitosanitarnych.

Na zakończenie należy wspomnieć, że pomimo wprowadzenia nowych regulacji, jednolitych dla wszystkich Państw EUAG, dekretem Prezydenta Federacji Rosyjskiej z dnia 30.06.2017 r., zostało przedłużone obowiązywanie tzw. „specjalnych środków gospodarczych”, do dnia 31.12.2018 r. Oznacza to przedłużenie zakazu importu do Federacji Rosyjskiej szeregu produktów, w tym towarów pochodzenia roślinnego. Nie zmieniła się również lista produktów zakazanych oraz lista krajów pochodzenia towarów objętych ograniczeniami. Zakazy nie dotyczą roślin z tzw. szkółek atestowanych przez służbę ochrony roślin Federacji Rosyjskiej oraz roślin, które były przez cały czas uprawiane w zamkniętym gruncie. Ponadto od 24 lipca br. Federacja Rosyjska rozszerzyła listę organizmów kwarantannowych. W związku z tym podczas kontroli fitosanitarnych przesyłek kierowanych do tego kraju, oprócz organizmów kwarantannowych dla EUAG, przesyłki będą poddawane kontroli z uwzględnieniem tych dodatkowych organizmów szkodliwych.

Przedsiębiorcy zamierzający prowadzić eksport owoców i warzyw do państw Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej winni już teraz zadbać o to aby zbiory przeznaczone na eksport mogły spełnić ustalone wymagania fitosanitarne. Warto w tej sprawie nawiązać współpracę z Państwową Inspekcją Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Artykuł ukazał się w Informatorze nr 2017/2018, XIX Międzynarodowych Targów „Dni Ogrodnika” wydanym przez Polska Press Sp. z o.o. (dziennik Głos Wielkopolski).

Autorzy zdjęć: Fot. 1. i 2. Grażyna Szkuta