W połowie października opublikowano projekt wyczekiwanej ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, czyli o tzw. sygnalistach. Jeszcze w tym roku stosowne kroki muszą zostać podjęte w organizacjach sektora prywatnego zatrudniających co najmniej 250 pracowników także w obszarze bezpieczeństwa żywności. Co ważne obszar ten - bezpieczeństwo żywności i pasz – został wymieniony zarówno w przepisach europejskich jak i polskim projekcie ustawy dotyczącej sygnalistów, jako jeden z obszarów, w których zgłoszenia naruszenia prawa będą zasługiwały na ochronę.

Dekalog projektowanych przepisów zakłada, że:

1. Pracodawcy będą mogli rozszerzyć zakres obszarów, w których potencjalna nieprawidłowość może zostać zgłoszona, w tym dotyczących obowiązujących u pracodawcy regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych.

2. Pracodawcy zatrudniający min. 50 pracowników będą zobowiązani do uchwalenia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych, określającego wewnętrzną procedurę zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych. Regulamin będzie podlegał procedurze konsultacji z organizacją związkową bądź przedstawicielami pracowników. Należy mieć jednak na uwadze, że organizacje zatrudniające 50-249 pracowników będą do tego zobowiązane dopiero za dwa lata.

3. Przesłanką do objęcia ochroną sygnalisty będzie fakt, że dana osoba ma uzasadnione podstawy sądzić, że będąca przedmiotem zgłoszenia lub publicznego ujawnienia informacja o naruszeniu prawa, jest prawdziwa w danej chwili i że informacja taka stanowi informację o naruszeniu prawa.

4. Anonimowe zgłoszenia będą podlegały ustawowej ochronie, jeżeli przepisy regulaminu zgłoszeń wewnętrznych będą to przewidywać.

5.W celu weryfikacji zgłoszenia oraz podjęcia działań następczych, podmioty do tego uprawnione będą mogły zbierać i przetwarzać dane osobowe osoby, której dotyczy zgłoszenie, nawet bez jej zgody. Dane osobowe zgłaszającego oraz inne dane pozwalające na ustalenie jego tożsamości nie będą podlegać ujawnieniu, chyba że za wyraźną zgodą zgłaszającego.

6. Ochroną objęte zostaną także osoby pomagające w dokonaniu zgłoszenia oraz osoby powiązane ze zgłaszającym.

7. Do roszczeń zgłaszającego w sprawach dotyczących niekorzystnego traktowania, odpowiednie zastosowanie będą miały już obowiązujące instrumenty zawarte w Kodeksie Pracy - art. 18(3d).

8. Jednostronna czynność prawna obejmująca rozwiązanie stosunku prawnego z powodu dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego będzie bezskuteczna. Natomiast postanowienia umowne, które bezpośrednio lub pośrednio wyłączają lub ograniczają prawo do dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, będą uważane za nieważne.

9. Zgłoszenia zewnętrzne będą mogły być kierowane do Rzecznika Praw Obywatelskich, jako organu centralnego, a także Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (w zakresie zasad konkurencji i ochrony konsumentów), a także do pozostałych organów przyjmujących zgłoszenia zewnętrzne dotyczących naruszeń w dziedzinach należących do zakresu ich działania, np. Komisji Nadzoru Finansowego.

10. Ochrona osób dokonujących ujawnienia publicznego będzie możliwa, jeśli osoba ta:

(a) dokona zgłoszenia wewnętrznego, a następnie zgłoszenia zewnętrznego i odpowiednie organy nie podejmą działań następczych lub nie przekażą zgłaszającemu informacji zwrotnej, lub

(b) dokona od razu zgłoszenia zewnętrznego i w terminie na przekazanie informacji zwrotnej ustalonym w procedurze zgłaszania naruszeń prawa organowi publicznemu organ publiczny nie podejmie odpowiednich działań następczych lub nie przekaże zgłaszającemu informacji zwrotnej.

Co istotne, postępowanie w określonych sytuacjach wbrew przepisom projektowanej ustawy podlegać będzie grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Karalne będzie m.in. zgłaszanie nieprawdziwych informacji, a także nieustanowienie wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych albo ustanowienie procedury naruszającej przepisy ustawy. W świetle braku przepisów dotyczących odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych, wydaje się że odpowiedzialności tej podlegać będą głównie członkowie zarządów spółek. 

Ustawa - co ważne – zgodnie z opublikowanym projektem będzie miała bardzo krótkie vacatio legis - tylko 14 dni od dnia ogłoszenia.

Warto śledzić z zainteresowaniem dalsze kroki w procesie legislacyjnym i rozpocząć proces przygotowania się na wdrożenie nowych obowiązków.