Liczba producentów ekologicznych w Polsce w ostatnich latach zwiększyła się kilkukrotnie przekraczając 20 tysięcy, a wielkość areału wzrosła do ponad pół miliona hektarów, co stanowi niecałe 4% areału użytkowego. Wśród państw Unii Europejskiej daje to miejsce poniżej średniej, która wynosi 7,5% areału.

Przetwórstwo żywności ekologicznej nie różni się znacząco od przetwórstwa żywności nieekologicznej. Podstawowa różnica dotyczy surowców, ograniczona jest liczba dodatków do żywności, ale nie wszystkie są wykluczone. Nie używa się barwników i większości typowych konserwantów, ale można używać azotanów oraz siarczanów do wybranych produktów. Spośród metod stosowanych w przetwórstwie żywności ekologicznej nie wolno używać jedynie napromieniowania.

Z założenia surowce ekologiczne pochodzenia roślinnego powinny być wolne od środków ochrony roślin. Niestety nie wszyscy producenci są uczciwi. Kontrola, której dokonano Unii Europejskiej w latach 2013-2015 pokazała, że 6,5% próbek surowców pochodzenia roślinnego ekologicznych zawierała pozostałości pestycydów przy 44% w przypadku konwencjonalnych produktów, zaś przekroczony poziom mogący już mieć negatywny wpływ na zdrowie dotyczył 0,2% badanych próbek na tle 1,2% w przypadku żywności konwencjonalnej.

Różnice w składzie dotyczące żywności ekologicznej w stosunku do konwencjonalnej nie są znaczne. W metaanalizach bazujących na wielu badaniach wykazano, że surowce roślinne zawierają średnio około 12% więcej metabolitów wtórnych (np. związków polifenolowych) i witamin (np. witaminy C), zwykle zawierają też mniej azotanów (od 15 do 50%).

W przypadku żywności pochodzenia zwierzęcego wykazano, że gdyby przeciętny Europejczyk żywił się wyłącznie mięsem ekologicznym spożywałby od kilku do kilkunastu procent mniej szkodliwych nasyconych kwasów tłuszczowych i kilkanaście procent więcej niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Podobne obserwacje dotyczyły również mleka, choć w tym przypadku bardziej istotne było czy krowy mają dostęp do świeżej paszy, a nie czy gospodarstwo ma charakter stricte ekologiczny.

Na temat wpływu spożywania żywności ekologicznej na zdrowie wciąż brakuje opracowań badawczych odnoszących się do dużych grup populacyjnych. W jednej z prac, która dotyczyła ponad miliona kobiet w Wielkiej Brytanii wykazano, że kobiety, które częściej spożywały żywność ekologiczną charakteryzowało o 21% mniejsze ryzyko wystąpienia chłoniaka nieziarniczego, choć nie stwierdzono istotnego zmniejszenia wystąpienia nowotworów ogółem. W badaniach francuskich przeprowadzonych na ponad 50 tysiącach ochotników udowodniono, że częste spożywanie żywności ekologicznej zmniejsza ryzyko wystąpienia nadwagi i otyłości nawet o kilkadziesiąt procent. W badaniach norweskich obejmujących blisko 30 tysięcy kobiet wykazano, że kobiety, które sięgały po żywność ekologiczną, szczególnie warzywa, w mniejszym stopniu były narażone na zatrucie ciążowe. We wszystkich omówionych wyżej przypadkach badacze wskazują, że prawdopodobną przyczyną korzystnego oddziaływania na zdrowie żywności ekologicznej jest zmniejszone spożycie pozostałości pestycydów.

dr hab. inż. Paweł Glibowski, prof. uczelni

Katedra Biotechnologii, Mikrobiologii i Żywienia Człowieka, Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii,

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie