Czy polska żywność to jeszcze bezpieczna żywność? Jaki wizerunek polskiej żywności można uzyskać weryfikując oficjalne źródła. Case study 2020

Mimo, że już w 2019 roku Polska pod kątem obecności w systemie RASFF jako kraj pochodzenia produktów niebezpiecznych występowała niezwykle często i była niewątpliwym niechlubnym liderem, to w ostatnim okresie od początku 2020 obserwujemy jeszcze większy wzrost zgłoszeń produktów niebezpiecznych eksportowanych na rynki zagraniczne z Polski.

Zgłoszenia pojawiają się zarówno na stronach zagranicznych inspekcji państwowych jak i w systemie RASFF. Liczne przeprowadzone w Polsce kontrole pokazują, że sytuacja w niektórych przypadkach bywa dramatyczna. Wydźwięk niezależnych misji to stwierdzenia braku kontroli, nieprzeszkolonych pracowników, brak znajomości procedur, ale co chyba gorsze również niedociągnięcia po stronie organów inspekcji.

Przygotowaliśmy przegląd oficjalnych, ogólnie dostępnych informacji za okres od początku bieżącego roku. Zapraszamy do zapoznania się z wybranymi przypadkami i analizą problemu.

Kontrola DG Sante – Produkty niepochodzące od zwierząt

Dyrekcja Generalna ds. Bezpieczeństwa Żywności (DG Sante) w sprawozdaniu zakwestionowała skuteczność systemu kontroli żywności niepochodzącej od zwierząt w Polsce, który sprawdza, czy zagrożenia mikrobiologiczne są wykrywane i redukowane.

Ocena obejmowała bezpieczeństwo mikrobiologiczne żywności niepochodzącej od zwierząt (FNAO). Stwierdzono, że władze nie znają ilości niezarejestrowanych producentów produktów pierwotnych oraz że nieodpowiednie kontrole w zakładach przetwórczych mają wpływ na egzekwowanie przepisów, ponieważ niezgodności były rzadko wykrywane.

Kontrola od końca czerwca do początku lipca 2019 r. objęła trzech przetwórców mrożonych warzyw zielonych i owoców miękkich, jedno gospodarstwo zajmujące się zielonymi warzywami liściastymi oraz trzy gospodarstwa produkujące czerwone i czarne porzeczki. Skontrolowano także krajowe laboratorium referencyjne ds. wirusów przenoszonych przez żywność w żywności niepochodzącej od zwierząt oraz jedno laboratorium regionalne ds. mikrobiologii.

Podczas wizyty dokonano przeglądu urzędowych kontroli higieny żywności w celu zapobieżenia skażeniu mikrobiologicznemu w FNAO, w tym nasion przeznaczonych do kiełkowania i kiełkowania. Przyjrzano się planowaniu i realizacji kontroli urzędowych, procedurom kontrolnym i pobieraniu próbek.

Kontrolerzy stwierdzili, że w trakcie dochodzeń w sprawie ostrzeżeń w ramach RASFF w większości przypadków nie pobrano żadnych oficjalnych próbek w celu potwierdzenia wyników kontroli przeprowadzonych przez podmioty gospodarcze.

Dane z kontroli urzędowych zakładów zamrażalniczych i przetwórczych wskazują, że w latach 2016-2018 nie było próbek niezgodnych z wymogami.

W raporcie DG Sante stwierdzono, że system oceny ryzyka producentów surowców podstawowych jest mało wydajny z powodu braku kluczowych parametrów przy rejestracji, takich jak powierzchnia upraw i wielkość produkcji, i nie pozwala na skierowanie ograniczonych zasobów do najbardziej ryzykownych producentów surowców.

Laboratoria

W raporcie wykazano, że urzędnicy państwowi odpowiedzialni za kontrole nie byli świadomi, jakie są właściwe procedury pobierania próbek.

Według DG Sante ma to negatywny wpływ na skuteczność kontroli urzędowych mających na celu sprawdzenie, czy potencjalne zagrożenia mikrobiologiczne są odpowiednio wykrywane i zmniejszane do dopuszczalnego poziomu przez przedsiębiorstwa sektora spożywczego.

Ze względu na braki w zasobach nie można było w pełni wdrożyć częstotliwości kontroli urzędowych w odniesieniu do produkcji podstawowej. Jak wynika ze sprawozdania, było to spowodowane rosnącym obciążeniem pracą i wzrostem liczby zarejestrowanych producentów pierwotnych.

Zakłady przetwórcze

W skontrolowanych zakładach przetwórczych osiągnięto lub przekroczono zaplanowaną częstotliwość kontroli. Jednakże inspektorzy przeprowadzający kontrole urzędowe przetwórców FNAO mają niewielką liczbę inspekcji rocznie, co utrudnia im zdobycie i utrzymanie odpowiedniego poziomu wiedzy fachowej.

Z tego powodu kontrole urzędowe nie zawsze mogą być skutecznie realizowane, co prowadzi do nieodpowiednich kontroli u niektórych przetwórców. Ma to wpływ na egzekwowanie przepisów, ponieważ niezgodności były rzadko wykrywane.

Krajowe laboratorium referencyjne

W czasie kontroli krajowe laboratorium referencyjne ds. wirusów przenoszonych przez żywność nie rozpoczęło pracy z powodu braku budżetu. Kontrola wykazała, że możliwości chłodzenia próbek w obu laboratoriach były ograniczone, a w przypadku wystąpienia ogniska choroby przenoszonej drogą pokarmową prawdopodobnie nie byłyby one w stanie obsłużyć i przechowywać dużej ilości potrzebnych próbek.

Szczegóły dotyczące kontroli: Bezpieczeństwo mikrobiologiczne żywności niepochodzącej od zwierząt - raport Komisji Europejskiej z audytu przeprowadzonego w Polsce

Polska na tle innych krajów europejskich w systemie RASFF

Analiza systemu RASFF potwierdza regułę z powyższych kilku przypadków. W analizowanym okresie od stycznia do kwietnia 2020 wykazano 109 zgłoszeń produktów pochodzących z Polski. To najwyższy wynik w całej Unii Europejskiej. W badanym okresie w sumie zgłoszono 1002 przypadki z całego świata. Wynika z tego, że polska żywność jest związana aż z 10% zgłoszeń.

Zdecydowana większość przypadków związana jest z występowaniem w produkcie Salmonelli (93). W zdecydowanej większości przypadków (90) zgłoszenia dotyczą produktów drobiarskich.

Zgłoszenia do RASFF w miesiącach styczeń-kwiecień (włącznie) w 2020 r. wg liczby zgłoszeń produktów spożywczych, które wystąpiły według pochodzenia produktu, wykres ograniczony do krajów UE

Produkty pochodzenia zwierzęcego

Polskie mięso w Bułgarii

Bułgarski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (BFSA) zidentyfikował dwie przesyłki mrożonych udek z kurczaka z Polski dla Bułgarii skażonych salmonellą. Całkowita ilość wynosi 32 350 kg. Mięso jest zakazane i nie jest dopuszczone do obrotu na rynku bułgarskim. Przesyłki zostały sprawdzone w związku ze zwiększoną kontrolą Agencji nad ilością mięsa drobiowego i produktów ubocznych pochodzących z Polski, przeznaczonych do Bułgarii. Dokonano zgłoszenia do systemu wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych i środkach żywienia zwierząt (RASFF) w celu powiadomienia właściwych organów w Polsce o wykrytym zanieczyszczeniu.

75 ton skażonego mięsa

W pierwszym kwartale 2020 roku władze litewskie wstrzymały dostawy 75 ton tego, co określiły jako "niebezpieczne" mięso drobiowe.

Państwowa Służba Żywności i Weterynarii (VMVT) przeprowadziła w tym kwartale ponad 800 kontroli importowanego mięsa drobiowego. Większość z nich była związana z zagrożeniem ptasią grypą w Polsce pod koniec ubiegłego roku oraz z ochroną litewskiego sektora drobiarskiego.

Spośród 19 partii niebezpiecznego drobiu, 18 pochodziło z Polski.

Inspektorzy zakazali ostatnio sprzedaży trzech partii w sumie 25 ton świeżego polskiego drobiu skażonego Salmonellą.

Zgłoszenia do RASFF w kategorii Salmonella w miesiącach styczeń-kwiecień (włącznie) w 2020 r. wg liczby zgłoszeń, które wystąpiły w poszczególnych krajach

Raporty Strefy Managera

Więcej szczegółów na temat oceny ryzyka bezpieczeństwa żywności w Europie oraz Polsce, znajdziecie Państwo w dedykowanych raportach udostępnianych w Strefie Managera FoodFakty, które ukazują się w trybie comiesięcznych opracowań. Najbliższe wydanie za miesiąc kwiecień już za kilka dni. Raport to kilkudziesięciu stronicowe, ale równocześnie syntetyczne opracowanie, zestawienia tabelaryczne, wykresy oraz tablica Managera śledząca najważniejsze trendy danego miesiąca . Raport uwzględnia wszystkie występujące zagrożenia ujęte w systemie RASFF oraz dodatkowe informacje z EFSA oraz Lex EU. Zapraszamy do kontaktu w celu otrzymywania raportów foodfakty@foodfakty.pl

Dostępne opracowania:

RISK

Analiza trendów ryzyka bezpieczeństwa produktów żywnościowych w UE - styczeń 2020 (BEZPŁATNY) 

Analiza trendów ryzyka bezpieczeństwa produktów żywnościowych w UE - luty 2020 

Analiza trendów ryzyka bezpieczeństwa produktów żywnościowych w UE - marzec 2020 

FRAUD

Analiza trendów ryzyka zafałszowania produktów żywnościowych - listopad 2019 (BEZPŁATNY)

Analiza trendów ryzyka zafałszowania produktów żywnościowych - grudzień 2019 

Analiza trendów ryzyka zafałszowania produktów żywnościowych - styczeń 2020 

Analiza trendów ryzyka zafałszowania produktów żywnościowych - luty 2020 

Analiza trendów ryzyka zafałszowania produktów żywnościowych - marzec 2020

Podsumowanie

Niniejszy tekst porusza tylko wybrane przypadki oraz ograniczony zakres problemów. Zdecydowanie tekst ten, nie ukazuje się w tylko celu krytyki obecnej sytuacji, ale w celu zwrócenia uwagi, że w dobie obecnego kryzysu zapominanie o bazowych elementach bezpieczeństwa żywności, może w znaczący sposób utrudnić handel międzynarodowy, a z pewnością negatywny wpływ na ceny może być wielokrotnie większy niż ewentualne koszty skuteczniejszej kontroli jakości. Wydaje się w pełni uzasadnione, żeby szczególnie branża produktów zwierzęcych zadbała o zwiększenie efektywności kontroli towarów i przyczyniła się do obniżenia pozycji Polski w tej niezbyt chlubnej klasyfikacji.

Źródła:

https://ec.europa.eu/food/audits-analysis/country_profiles/details.cfm?co_id=PL

https://webgate.ec.europa.eu/

http://www.babh.government.bg/en/

https://vmvt.lt/?language=en